Voor Dennis Haar, trainer/coach van Jong PSV, is communicatie hét middel om zijn spelers te inspireren. De aanwezigheid van een goede intrinsieke motivatie is volgens de oefenmeester daarnaast onmisbaar op weg naar het plafond van iemands mogelijkheden. “Het is hun eigen carrière, ik verwacht dat ze zelf verantwoordelijkheid nemen”, aldus Haar.

Volgens Dennis Haar is het niet zíjn carrière, maar die van de speler. “Sporters bereiken meer als de motivatie om te presteren vanuit henzelf komt en niet wanneer ik als trainer steeds vertel wat zij moeten doen. Mijn belangrijkste taak is om voetballers te inspireren het maximale uit hun mogelijkheden te halen. Dat probeer ik onder andere te bereiken door veel open vragen te stellen als: wat is je uitdaging en waarom wil je dat zo graag? Aan de hand van vier stappen en vier vragen leggen we in drie weken de focus op één specifiek onderdeel in hun ontwikkeling. Zeker in het betaalde voetbal zie je in die periode dan meestal al vooruitgang. Spelers voelen die vooruitgang ook, waardoor ze vertrouwen krijgen en beter worden.”

Maatstaf
“Ik denk niet dat je als trainer het verschil maakt door goede oefenstof of een bepaald spelsysteem. De meeste spelsystemen kennen geen geheimen meer en veel trainers zijn prima in staat een goede training te geven. Als coach gaat het er vooral om dat je spelers helpt en faciliteert in hun ontwikkeling. Je wilt zorgen voor succesbeleving, passie en resultaat. In individuele gesprekken en in linie- en teambesprekingen stel ik voortdurend open vragen aan mijn spelers. Het persoonlijk ontwikkelplan kent vier stappen: Wat is je uitdaging voor de komende periode (stap 1 van het ontwikkelplan), waarom is dit zo belangrijk voor je (stap 2), waar sta je nu (stap 3) en wat ga jij concreet doen om jezelf te ontwikkelen (stap 4)?

Laat ik een voorbeeld noemen. Een vleugelaanvaller die een hoger rendement wil uit zijn acties, denkt vaak in resultaten. De maatstaf is het aantal doelpunten en assists waar hij bij betrokken is. Lukt het niet het gewenste aantal te halen, dan kan hij gefrustreerd raken. Ik vraag niet naar concrete resultaten, maar wat nodig is om zijn doel te bereiken. Welk gedrag en welke vaardigheden gaat hij daarbij inzetten? Hoe zorgt hij ervoor dat hij in en rond het strafschopgebied verschijnt? Welke loopacties zijn daarvoor nodig? Welke obstakels kan hij tegenkomen? Ik adviseer spelers om zich eerst dáárop te focussen en bijvoorbeeld eens met teamgenoten te praten om aan te geven waar, wanneer en hoe ze de bal willen hebben.

Streamer: “Ik vraag niet naar concrete resultaten, maar welke actie de speler gaat inzetten om het doel te bereiken”

Via video-analyses en beelden van trainingen en wedstrijden proberen we spelers bewust te maken wat en hoe ze iets doen. Hoe vaak komt die vleugelspeler in de ruimte en positie waarin hij beslissend kan zijn? En als het te weinig gebeurt, waar ligt dat dan aan? Herkent hij het juiste moment niet? Maakt hij keuzes die hem niet het gewenste resultaat opleveren? Komt hij op de eerste meters snelheid tekort, loopt hij vaak buitenspel, of is de tegenstander gewoon veel sterker? Het gaat erom te onderkennen wat zijn obstakel is en welke opties er zijn om dit obstakel te tackelen. Die opties moet je als coach trainbaar maken door oefenvormen te bedenken en ze daarbij te begeleiden. Als je je op het proces richt in plaats van op het resultaat, zie je vaak vanzelf verbetering. En dat betekent dat hij een grotere kans heeft daadwerkelijk beslissend te zijn. De grootste winst zit 'm in het coachen op drijfveren en mentaliteit van spelers. Een gemotiveerde speler zal sneller resultaat boeken en een bijdrage leveren aan een betere prestatie van het team.”

Kortcyclisch coachen
“Ik ben een voorstander van kortcyclisch coachen. Als je je gedurende korte tijd op één punt focust, dan ontwikkel je je het snelst. En onbewust ontwikkel je ook je andere vaardigheden, zeker bij een club als PSV, waar vrijwel dagelijks getraind wordt. Bovendien houdt het zowel de spelers als trainers scherp. Elke drie weken bespreken we met de spelers een persoonlijk ontwikkelpunt, waarmee we vervolgens aan de slag gaan. Na drie weken evalueren we hoe de ontwikkeling ervoor staat. Hoe vindt de speler dat het ging, waar liep hij tegenaan? Wat waren zijn geleerde lessen en wat gaat hij de komende periode meer of anders doen? Dit leggen wij vast in een bestand dat de spelers via hun computer of telefoon op elk moment kunnen bekijken.

Streamer: “Als je je gedurende korte tijd op één punt focust, dan ontwikkel je je het snelst”

Playstation
Alleen achter de Playstation kan ik keuzes maken voor mijn spelers, in het veld moeten zij het zelf doen. Hun persoonlijkheid, talent en een beetje geluk bepaalt of die keuzes goed zijn. Hoe meer goede keuzes ze maken, hoe groter hun carrière wordt. In mijn visie is het belangrijk dat ik mijn spelers inspireer om verantwoordelijkheid te nemen voor hun keuzes en dus voor hun carrière. Ik hou hen altijd voor dat ze maar één carrière hebben, een tweede komt er niet.”

Guardiola
“Of je nu bij Jong PSV of bij Manchester City werkt, je moet van je team een winnende machine maken. Die machine bestaat uit verschillende onderdelen, die met elkaar moeten samenwerken. Als coach betekent dit dat je de kwaliteiten van alle spelers op elkaar moet afstemmen. Let je alleen maar op het resultaat, dan bereik je nooit het maximale. Het proces en de ontwikkeling van individuele spelers en het team is naar mijn mening minstens zo belangrijk en leidt vanzelf tot resultaat. Ik denk dat Guardiola, om een topcoach te noemen, ook continu bezig is met individuele en teamontwikkeling.

Vanuit veiligheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid kijken wij vooral hoe we onze spelers in hun kracht kunnen zetten. We proberen ze bewust te maken waar ze goed in zijn. Hoe kunnen zij zich onderscheiden en hoe kunnen zij hun kwaliteiten optimaal benutten? Als iemand een acht scoort op een bepaald onderdeel, dan probeer ik zijn niveau naar een negen te tillen. Door aan hemzelf te vragen waarom hij een acht scoort, maak ik hem bewust van zijn kwaliteiten. Ik vergroot zo niet alleen zijn zelfvertrouwen, ik kan hem daarna ook coachen op het gedrag dat bij zijn kwaliteiten hoort. Van een speler met een geweldige individuele actie in huis kun je sneller en makkelijker zijn aanvallende kwaliteiten verder ontwikkelen, dan zijn verdedigende taken. Bovendien is er in het topvoetbal juist ruimte voor voetballers met specifieke kwaliteiten, die een wedstrijd kunnen beslissen.”

Kaartje kopen
“Als voetballiefhebber zou ik graag een kaartje kopen om een speler als Memphis Depay te zien. Krijgt hij de bal, dan gebeurt er wat en kun je spektakel verwachten. Ook topvoetbal is amusement, waarbij mensen vermaakt willen worden. Onze keeper bij Jong PSV (Yanick van Osch, red.) is niet heel groot, maar wel erg dapper. Onze keeperstrainer en ik willen dat hij uit zijn doel komt als de situatie daarom vraagt en niet op de lijn blijft staan. Wij vinden het mooi om te zien hoe hij het avontuur opzoekt. Bovendien helpen wij hem op die manier vertrouwen te krijgen om ballen te onderscheppen of weg te stompen. Het risico dat het weleens mis gaat, nemen we daarbij voor lief.

Onze aanvallers krijgen de opdracht hun man op te zoeken en mooie dingen te laten zien. Ook de vleugelverdedigers vraag ik, waar mogelijk, de aanval te zoeken. Door spelers uit hun comfortzone te halen en te laten experimenteren, gaan ze vanzelf leren. Als je constant consequenties stelt aan een negatief resultaat creëer je angst en worden spelers bang voor hun positie en trainers voor hun baan. Dat leidt onherroepelijk tot minder enthousiasme, minder punten en uiteindelijk minder publiek.”

Streamer: “Als voetballiefhebber koop ik graag een kaartje om een speler als Memphis Depay te zien”

Kantelmoment
“Natuurlijk kan er een kantelmoment komen. Spelers kunnen niet onbeperkt keuzes maken die niet werken, ze moeten wel over lerend vermogen beschikken. Het is simpel: wij leiden spelers op voor de A-selectie. Bewustwording is dus belangrijk, de speler moet zijn uitdaging en zijn leerproces wél onderkennen. Doet hij dat niet, of schatten wij in dat iemand bij Jong PSV zijn plafond heeft bereikt, dan is een vertrek onvermijdelijk. Dat hoort namelijk ook bij verantwoordelijkheid nemen.

Ook bij Jong PSV staat tijdens de wedstrijden winnen voorop. Spelers opstellen in het kader van hun ontwikkeling kan bij ons echter belangrijker zijn dan de kans op een overwinning. Dat is, denk ik, het grootste verschil met de andere clubs in de Jupiler League, die over het algemeen met hun sterkste elftal aantreden. Ook wij kijken naar onze tegenstanders. Waar liggen hun kwaliteiten en vooral: waar onze kansen? Daar stemmen we onze opstelling zoveel mogelijk op af. Maar als spelers uit de A-selectie speelminuten moeten krijgen of als talenten uit de O19 toe zijn aan een hogere weerstand, dan gaat dat toch echt voor.”

Ranglijst
“Ja, dat is weleens lastig. Wij trainen niet vaak met de ploeg waar we de eerstvolgende wedstrijd mee spelen. En een ranglijst is nu eenmaal inherent aan het voetbal, dus ik sta ook liever eerste dan pakweg dertiende. Maar het spelen van wedstrijden is voor voetballers dé manier om zichzelf te ontwikkelen.”

“Onze trainingsopbouw wijkt eveneens af van de meeste ploegen in de Jupiler League. Veel clubs geven hun spelers op zondag vrij als ze op vrijdagavond gespeeld hebben. Bij ons is dinsdag dan de vrije dag. In die situatie trainen we op zaterdag, zondag én maandag. Op maandag staat de voetbalconditionele training (VCT) op het programma, een training met de intensiteit van een wedstrijd. Het grote voordeel hiervan is, dat wij onze spelers zo klaarstomen voor drie wedstrijden in acht dagen. Op deze manier proberen wij het Europese ritme erin te slijpen.

Streamer: “Onze trainingsopbouw wijkt af van de meeste ploegen in de Jupiler League”

Eindstation
“Jong PSV is het eindstation van onze opleiding. Het gaat erom, dat wij zoveel mogelijk spelers in de A-selectie krijgen. Daar is mijn uitdaging op gebaseerd: hoeveel spelers zitten er bij de selectie? Krijgt een speler van Jong PSV speeltijd in het eerste team, dan kan ik daar enorm van genieten. Ik word trots en blij en denk: volgens mij heb ik het mooiste beroep van de wereld!”


[KADER]
Chaostraining
Een erg leuke en leerzame training vind ik de zogeheten 'chaostraining' (zie de volgende pagina's, red.). Deze cognitieve oefenvormen bestaan uit allerlei positie- en partijspelen met gekleurde hesjes en ballen, waarbij spelers constant moeten nadenken en zich bewust worden van de situatie. Naast een goede technische uitvoering is vooral hun kijkgedrag van belang. Wie hoort er bij mij, waar kan ik een overtal creëren, wie moet ik helpen? Tijdens en na de chaostraining stel ik ze altijd weer open vragen. Wat kun je uit deze oefening halen als team en als individu? Wat ging er goed? Wat heb je geleerd als team en als individu? Wat ga jij in de wedstrijd toepassen? Hoe ga jij dit jezelf aanleren?”