Patrick van Leeuwen is als Nederlandse trainer al jaren actief in het buitenland. Nadat we hem eerder opzochten bij Shakthar Donetsk in de Oekraïne, is hij via Kazachstan nu in Israël werkzaam bij de bekende club Maccabi Tel Aviv. Hoog tijd om weer in gesprek te gaan met Patrick over de ontwikkelingen van de afgelopen jaren.

Tekst: Paul van Veen

Van Leeuwen kijkt tevreden terug op zijn tijd bij Shakhtar: “Het is mooi om te zien dat verschillende spelers van die tijd uiteindelijk de stap naar het eerste elftal hebben kunnen maken. In grote lijnen is er natuurlijk niet veel veranderd in de manier van opleiden. Dat zou ook raar zijn, het gaat vooral om de details. Ook nu is de basis nog steeds 1:4:3:3 met een nummer 10. Ik kies daar voor omdat ik dat eigenlijk de leukste speelwijze vind om in te werken, je altijd een goede veldbezetting hebt en er veel beweging mogelijk is voor spelers. Zo kun je met een roterend middenveld spelen, waarin bijvoorbeeld steeds de linker- of rechtermiddenvelder in de positie van de 6 moet komen. Dan kun je bijvoorbeeld afspreken dat dat afhangt van welke centrale verdediger de bal heeft. Hetzelfde proberen we toe te passen in het verdedigende gedeelte. Als de tegenstander met een aanvallende middenvelder speelt, dan roteren we het middenveld (zie ook de situaties later in het artikel) om (a) de zone af te dekken of (b) om de aanvallende middenvelder van de tegenstander af te schermen of wanneer een tegenstander met twee spitsen speelt.”

Uitdaging
Samen met Raymond Atteveld en Robin Verheul is hij bezig om de jeugdopleiding van Maccabi Tel Aviv te verbeteren. “Als je in het buitenland bij een club begint, merk je vaak dat er verschillende visies binnen zo’n jeugdopleiding zijn, omdat er minder georganiseerd gewerkt wordt vanuit de clubs dan we bijvoorbeeld in Nederland gewend zijn. Dit heeft als gevolg dat trainers eigenlijk los van elkaar werken, zodat spelers geen opleiding krijgen waarbij het ene jaar logisch volgt op het andere jaar.”

“Dat komt de doorstroom van jeugdspelers richting het eerste elftal natuurlijk niet ten goede. Door de trainers te coachen proberen we deze beter te maken, want zij zijn uiteindelijk degenen die de spelers beïnvloeden. Inmiddels zijn we bezig aan het vierde seizoen en langzaam zien we dat het volhouden, het herhalen van voetbalmomenten en voetbaltechnieken voor spelers belangrijk zijn om stabieler te worden en om met meer vertrouwen op het veld te staan. Het gaat de coaches steeds makkelijker af om met de trainingsvormen te komen die passen bij onze filosofie.”
 

Trainingsweek
De filosofie waarin we werken is opgedeeld in vijf keymoments:
1. Balbezit
2. Wisselen van balbezit naar balverlies
3. Verdedigen
4. Wisselen van balverlies naar balbezit
5. Spelhervattingen

“Alle vijf deze keymoments moeten in een trainingsweek terugkomen. Vanaf de O13 spelen we hier 11-tegen-11, dus vanaf deze leeftijd moet volgens onze speelwijze getraind en gespeeld worden. De week is zo ingedeeld dat iedere trainingsdag een keymoment centraal staat. Onze speeldag is zaterdag, vervolgens doen we op zondag de hersteltraining en is maandag de rustdag. Dan starten we op dinsdag met de omschakeling waarbij een coach kan kiezen voor welke richting hij kiest. Ook woensdag is een dag waarin de omschakeling getraind wordt, maar dat is ook de dag dat we 11-tegen-11 spelen. Donderdag staat het verdedigen centraal en de vrijdag is de aanvallende dag, waarin we eigenlijk het team voorbereiden hoe we willen opbouwen en hoe we onze speelwijze uit willen voeren op de wedstrijddag.”

“Deze key moments gelden voor de middagtrainingen, wat de teamtrainingen zijn. In de ochtend trainen we per linie, dus in kleinere groepen. Deze linies kunnen horizontaal ingedeeld worden (dus verdedigers, middenvelders en aanvallers bij elkaar), maar ook verticaal opgedeeld worden (dus de linkerkant, rechterkant en de as bij elkaar). Deze linietraining kan technisch van aard (zoals bijvoorbeeld de passing), maar kan ook tactisch zijn (bijvoorbeeld: hoe beweeg je ten opzichte van elkaar?). Over het algemeen geldt de vuistregel dat een teamtraining altijd met weerstand is en je bij de linietraining ook zonder weerstand mag werken, maar moet eindigen met een vorm met weerstand.”

Waar moet je aan denken bij verticale linietraining?
“Verticaal zou je bijvoorbeeld kunnen werken met een 2, 6 en 7. Die kun je bijvoorbeeld in een aanvalssituatie brengen, maar dan verkleind. Hierbij kan er bijvoorbeeld vanaf de rechterkant een voorzet of een schot op doel gegeven worden. Of je brengt ze in een situatie waar ze samen moeten combineren of een overlap bij elkaar moeten maken. Of denk aan het diepsturen van de 7 of waarbij de 6 vanaf eigen helft binnendoor diepgaat. Maar het kan ook over het omschakelen gaan. Zeker op het moment dat we met weerstand spelen, komen dat soort elementen altijd weer terug.”

“De linietraining geeft ons de mogelijkheid om al die jongens die samen spelen op zaterdag te beïnvloeden en niemand buiten te sluiten. Dus de tweede linksback of de tweede centrale verdediger krijgt dezelfde aandacht. We maken dus iedereen beter vanuit het team.”

“Het werkt en het blijkt veel vastigheid aan spelers te geven op het moment dat ze vanuit hun positie handelingen moeten doen die ze minder of juist heel goed beheersen. Eerst zullen ze dit ontspannen en vanuit een goed tempo uitvoeren en daarna worden ze in een situatie gebracht met weerstand. We brengen deze training al vanaf de Onder13 onder de aandacht van de spelers.”

 
Kun je iets vertellen over de verschillen met andere clubs?
“Het grote verschil met de vorige clubs is dat het hier nog specifieker is geworden. Bij Shakhtar werd de linietraining bijvoorbeeld niet met het gehele team gedaan, maar was voorbehouden aan de talentvolle spelers, die met verschillende leeftijdsgroepen gezamenlijk trainden onder een specialist. Zo hadden we bijvoorbeeld een individuele coach voor de aanvallers.”

“Bij Maccabi Tel Aviv is de training voor geselecteerde spelers terug gekomen als elite-training. Deze training is exclusief voor spelers die een professioneel contract ondertekend hebben. Deze spelers uit de O16, O17 of O19 geven we individueel extra aandacht in een tactisch onderdeel op het veld, met video, maar dit kan ook op het gebied van voeding of mentale training zijn.”

“In Israël is er voldoende voetbaltalent dat technisch redelijk vaardig is, maar het ontbreekt vaak aan vaardigheden die wij in Nederland vanzelfsprekend vinden. Ik heb dat ook al in de andere landen gemerkt. Dit betekent dat de rol van de coaches belangrijker wordt, want dit moet je gaan inhalen. Dit blijf je steeds testen tegen sterkere teams, oudere teams of bij internationale toernooien. Je ziet ons ieder jaar dichterbij komen.”

Speelwijze
“We hebben de speelwijze volledig uitgeschreven en alle coaches hebben de mogelijkheid om de speelwijze in te zien van 7-tegen-7 tot 11-tegen-11 en daar de spelprincipes uit te halen. Bij de speelwijze gaat het niet om alleen de key moments, maar ook in welke zone op het veld we staan. We hebben het veld opgedeeld in drie zones. Zone 3 is het dichtst bij onze goal, 2 het midden van het veld en 1 het aanvallende gedeelte. De coach moet binnen dit key moment kiezen welke zone centraal staat, we willen het namelijk zo concreet mogelijk maken.”

Spelhervattingen
“Als je de statistieken bekijkt, dan worden spelhervattingen steeds belangrijker. Daar wil je dus de slag niet verliezen. Aanvallend wil je een hoger rendement en verdedigend wil je dat de tegenstander minder scoort. Als je hierin echt het verschil wilt maken, dan red je dat niet met een ochtendje per week. Daarom heb ik er een terugkerend element van gemaakt, dat in iedere training aan het einde terugkomt. Deze volgen altijd het thema van die dag. Dus als het thema van de training verdedigen is, dan focussen we ons op het verdedigende aspect van spelhervattingen.”

“Dat doen we al vanaf de jongste jeugd, waar we het speels doen in afwerkvormen. Dan voegen we er wel een corner of ingooi als startmoment in. Bij de oudere groepen wordt er specifiek gewerkt. Het laatste kwartier van de training is altijd voor spelhervattingen. We hebben hierin een aantal basisvormen, die we sowieso uitgevoerd willen zien. Zo willen we bij een corner altijd proberen om een 2-tegen-1 te creëren. Van daaruit starten we. Als de tegenstander er een 2-tegen-2 van maakt, moet er een derde man van ons bijkomen, etc. Als de spelers de basisvormen onder de knie hebben, dan kan de coach er een eigen invulling aan geven en zelf ideeën aandragen. Soms werken we nog specifieker. Zo zijn er ook trainingen waar we met specialisten werken die aan de slag gaan met het verbeteren van de verre ingooi of het verbeteren van de vrije trap of een corner.”

Zijn er nieuwe ontwikkelingen?
“Het gaat echt om details. Wat ik merk is dat tegenwoordig ook de wat kleinere clubs mee willen gaan met het niveau van de hogere clubs en zichzelf daardoor juist niet sterker maken. Bijvoorbeeld door spelers heel veel vrijheid te geven om aan te vallen en te hopen dat ze daar wat verwarring mee kunnen stichten. Het gevolg is echter dat ze verdedigend vaak minder georganiseerd komen staan. In Israël is dat bijvoorbeeld ook vaak het geval geweest. Dan zag je dat ze internationaal de deksel op de neus kregen.”


 


Raymond Atteveld is de trainer bij Maccabi Tel Aviv die verantwoordelijk is voor het elite-project. “Onder de elite-spelers vallen alle spelers bij de O16, O17 en O19 die inmiddels een contract hebben. Ik maak een apart programma voor die spelers op technisch, tactisch, fysiek en mentaal vlak. Daarnaast train ik zelf de O19.”

Tactisch
“Dit houdt concreet in dat de wedstrijden van de spelers bekijk en ze daarbij individueel begeleid. Zo hebben we echt tijd om de spelers te helpen bij het laatste stap naar de top, waarin ik bijvoorbeeld met spelers wedstrijdsituaties kan bespreken. Vooral hier in Israël is het belangrijk dat spelers de wedstrijd blijven lezen. In Israël is het niet zo dat teams met vaste systemen spelen en kan het gebeuren dat ze soms wel drie of vier keer van systeem wisselen. Dan beginnen ze 4:3:3 en schakelen ze over naar bijvoorbeeld 5:3:2 of soms zelfs 6:2:2. Dat heeft grote gevolgen voor de manier van spelen.”

“Maar dat geeft ook een uitdaging voor de spelers. Daarom spreek je met spelers bijvoorbeeld over:”
- Wat gebeurde er precies?
- Waar liggen de ruimtes nog?
- Hoe kun je die ruimtes benutten?
- Welke loopactie moet je in deze wedstrijd doen?
- Hoe vaak moet je dat doen?
- Kun je zelf iets doen om ruimtes te creëren?

“Dit is natuurlijk heel interessant om met spelers over te hebben, zeker omdat hier individueel kan.”

Techniek
“Technisch gezien valt me op dat spelers nog wel eens moeite hebben om het schot te pakken. Dat heeft vaak te maken met de eerste aanname, dat ze de bal niet ver genoeg voor zich uit durven te spelen en dan blijft de bal wat onder hun lichaam hangen. Dat is aan de ene kant logisch, want we praten hier over de situatie waarin de tegenstander een muur heeft opgetrokken, er zes man rond de box hangen en de ruimtes voorin enorm klein zijn. Maar ook in die situaties moet je de bal vooruit durven spelen omdat je anders natuurlijk niet tot een fatsoenlijk schot komt.”

Mentaal
Er wordt in Nederland soms wel gemopperd over de instelling van de jeugd, maar Atteveld vindt de instelling in Nederland juist beter dan in Israël. “In Nederland vind ik spelers veel meer een drive hebben om elke dag beter te willen worden, hier in Israël zie ik best veel spelers die zichzelf al de beste vinden. Qua motivatie moeten we er bovenop zitten en ze laten inzien dat elke dag een dag is waarin ze zich kunnen ontwikkelen en stappen kunnen maken.”

“Het ‘probleem’ is dat we met Maccabi Tel Aviv al snel de betere ploeg van het land zijn en dan gaan dingen nog wel eens wat makkelijker. Maar dat betekent niet dat je dat maar moet accepteren dat het ook wat makkelijker wordt uitgevoerd. Daarom zorgen we voor andere challenges voor de spelers, het team en de coach om er toch voor te zorgen dat ze toch stappen blijven maken. Het draait niet alleen om dat je die wedstrijd hebt gewonnen met 3-0, maar ook hoe je die wedstrijd hebt gewonnen. Daarbij kijken we vooral naar welke bijdrage spelers extra hebben bijgedragen aan die wedstrijd. Uitslag verbloemt vaak veel, zeker in het buitenland. In Nederland hebben we toch de cultuur veel meer naar het ontwikkelen kijken. Die cultuur proberen we hier ook over te brengen.”  

   
“Als assistent hoofd jeugdopleidingen van Patrick van Leeuwen coördineer ik de teams van de O8 tot en met de O14 op de locatie van de Universiteit Sports Centre, waar de spelers vanuit het noorden van Tel Aviv en omgeving komen. Daar hebben we tevens ook de commerciële voetbalschool van de O5 tot en met O8. Er loopt genoeg talent in Israël, dat geeft aan dat er in elk land talent geboren wordt, het belangrijkste is wat je uiteindelijk doet om het talent te ontwikkelen.”

“We hebben een Noord- en een Zuid-locatie en deze komen uiteindelijk in de O15 bij elkaar. Mijn taak is om de trainersstaf en spelers in onze filosofie op te leiden. De manier van trainen en spelen al vanaf de jongste jeugdteams is altijd gerelateerd naar hoe we in 11:11 willen spelen. Daarop worden de trainingen afgestemd en worden er (oefen)wedstrijden gespeeld tussen de teams van de locatie in het zuiden en onze locatie in het noorden van Tel Aviv. Buiten dat we ook deelnemen aan competitie wedstrijden.”

“Verder ontwikkel en coördineer ik de techniektrainers in de opleiding van Maccabi Tel Aviv. Ik gebruik daarbij de methode van Wiel Coerver, dit is hoe we de techniek trainingen binnen de gehele opleiding van Maccabi Tel Aviv vorm geven. We hebben alle passeerbewegingen vanuit verschillende posities goed in beeld gebracht en aan elke passeeractie een naam gekoppeld van een bekende speler die deze actie veelvuldig gebruikt (handelsmerk). Hierdoor wordt het voor de spelers nog uitdagender en herkenbaarder is om bijvoorbeeld de actie van Neymar of Messi onder de knie te krijgen. Deze clips krijgen spelers als huiswerk mee.”

“In het begin zag je dat ze nog moeite hadden met de bewegingen, maar nu zie je een duidelijke voortgang van de spelers op technisch gebied. We streven naar kwaliteit in de oefeningen, en dat alles in het hoogste tempo. Dit eerst zonder weerstand, maar later met weerstand van tegenstanders. Ook wordt dit op latere leeftijd vertaald naar positie, want op iedere positie worden andere vaardigheden gevraagd. Vervolgens pas je dit toe in de 2-tegen-1, 3-tegen-2 en 4-tegen-3 vormen.”

Zo hebben we bijvoorbeeld voor verdedigers de Lahm-beweging (kan in twee richtingen):


Stap 1: Speler zet linkervoet rechts naast de bal neer



Stap 2: Speler stapt over de bal heen met rechts



Stap 3: Speler neemt de bal met buitenkant rechts mee

Voor middenvelders hebben we bijvoorbeeld de Iniesta-beweging (kan ook in twee richtingen):


Stap 1: Speler zwaait rechtervoet over de bal




Stap 2: Speler zet rechtervoet links naast de bal en draait het lichaam in




Stap 3: Speler tikt de bal terug met binnenkant links en dribbelt 180 graden de andere kant op


“Ook train ik twee keer in de week, ‘s morgen van 7.00 – 8.00 uur, de O13 en O14. In deze training proberen we ze individueel nog meer te ontwikkelen. We bieden deze trainingen aan voordat ze naar school gaan en we zien dat er veel animo voor is. In deze trainingen worden spelers specifiek in hun positie (individueel) getraind wat alvast een voorbereiding is naar de oudere leeftijdsgroepen.”