De komende periode zullen weer veel (na)competitiewedstrijden, bekerwedstrijden en toernooien beslist worden door het nemen van strafschoppen. Een belangrijk onderdeel van het voetbal waar vaak minder aandacht aan wordt geschonken. Terwijl het soms wel grote verschillen oplevert: het Nederlands Elftal Onder17 werd zelfs Europees Kampioen met het winnen van drie strafschoppenreeksen op een rij. Hoe neem je nu een goede strafschop? In dit artikel zetten we de tips op een rij.

Tekst: Paul van Veen

We beginnen met een stelling:

De strafschoppenserie is een loterij.

Een favoriete vraag - die vaak wordt voorgelegd aan analisten – is of de strafschoppenserie een loterij is. Eigenlijk is hier maar één correct antwoord mogelijk:

Ja, het is een loterij.

Echter, het is geen loterij met gelijke kansen. Er wordt geen kop of munt gegooid. Je kunt namelijk de kans dat je een strafschop scoort vergroten en hiermee dus een voordeel krijgen ten opzichte van de tegenstander. Echter, het is essentieel om te weten dat dat nog geen enkele garantie is dat je een strafschoppenserie wint. Immers, als bijvoorbeeld de tegenstander zich ook verbeterd heeft in de strafschoppen, dan is jouw voordeel weer weg.

De gemiddelde kans dat een strafschop gescoord wordt, is op topniveau ongeveer 77%. Dit blijkt uit een analyse van 6 grote Europese competities. Hiervan wordt overigens ongeveer 6% gemist en dus gemiddeld 17% door de keeper gered.

Bron: JTay99/Reddit

Belangrijk is dus om je te richten op een zo’n hoog mogelijk percentage. Een scoringspercentage van 100% is onmogelijk, maar je kunt wel proberen om jouw percentage zo hoog mogelijk te krijgen. Stel je voor je kunt het percentage van 77% naar bijvoorbeeld 80% krijgen, dan heb je als coach een uitstekende prestatie geleverd. Dat zal je een voordeel geven ten opzichte van de concurrentie. Op welk niveau jouw percentage zit is overigens nagenoeg onmogelijk te meten.

En dan nog, je moet je realiseren dat dit geen enkele garantie geeft op het winnen van de strafschoppenserie, zoals te zien is in de volgende tabel:



Stel dat jouw team gemiddeld er 80% van de strafschoppen inschiet en de tegenstander gewoon gemiddeld scoort met 77%, betekent dit dat je toch ‘slechts’ 55,7% van de strafschoppenseries zult winnen. Je zult dus 44,3% toch nog verliezen, ondanks dat je beter bent dan je tegenstander. Voor veel voetbalanalisten is dit moeilijk te begrijpen en/of te accepteren. Voor die groep geldt vaak: als je wint, was je beter. Als je verliest, was de tegenstander beter en had je er maar beter op moeten trainen.

Dat is dus niet waar.

Ondanks dat je dus de kans maar iets groter maakt, is iedere procent mee genomen en maakt de kans net iets groter dat je die strafschoppenserie wint. Daarom zetten we een aantal tips om het percentage te verhogen op een rij.


Tip 1: Pak je rust voordat je trapt
Belangrijk is om jouw eigen tempo te bepalen bij het nemen van de strafschop. Laat niet het tempo door de tegenstander of door de scheidsrechter bepalen. Leg de bal rustig op de stip, wacht op het fluitje van de scheidsrechter en wacht dan nog even. Het is onderzocht dat je het beste minimaal één en maximaal drie seconden na het fluitsignaal van de scheidsrechter met de aanloop kan starten.  


Tip 2: Houd je aan de keuze voor de hoek
Bepaal waar je de bal wilt schieten en houd je vast aan de hoek. Het blijkt dat spelers die niet kijken naar wat de keeper doet, de bal veel beter in de hoek (en buiten het bereik van de keeper) plaatsen. Het is prima mogelijk om hier op te oefenen en daardoor vastigheid te kweken. Op een hoger niveau, waar er vaker gescout wordt en statistieken worden bij gehouden, zul je er als strafschoppennemer voor moeten zorgen dat je verschillende strafschoppen kunt nemen. Maar ook daar geldt: zorg er voor dat je van te voren bepaald hebt waar je gaat schieten en houd dan vast aan jouw keuze


Tip 3: Schiet met binnenkant voet
Het blijkt dat je een strafschop veel preciezer kunt mikken wanneer je met binnenkant voet schiet. Het blijkt zelfs dat de strafschop het op deze manier zelfs moeilijker wordt voor de keeper om in te schatten waar de bal gaat komen.


Tip 4: Kies een goede lengte van de aanloop
Een korte aanloop blijkt niet goed, maar een te lange aanloop levert relatief ook minder succes op. Zorg voor een aanloop van ongeveer 4 tot 6 stappen.


Overweging 5: Hard en hoog schieten
Geen tip, maar een overweging. Er is onderzocht dat hoger schieten dan 1 meter en 10 centimeter een grotere kans geeft om te scoren dan een bal onder die hoogte. Als de bal hoger is, dan is deze buiten het bereik van de keeper. Het blijkt zelfs dat een bal boven de 1 meter 62 nagenoeg nooit gestopt wordt, zoals je kunt zien in onderstaande redding-matrix van het Europees Kampioenschap van 2012


Bron: Telegraph.co.uk

Echter, het maakt de kans wel weer groter dat deze het doel compleet mist, zoals te zien is aan de missers van het Euro 2012:



Als je puur kijkt naar het aantal reddingen, dan zou je concluderen dat hoog schieten interessant is, maar als je kijkt naar de missers in de top van het doel, dan zie je dat er een groter risico aan zit. Daarom kiest maar 13% van de strafschopnemers om de bal hoog te schieten. De vraag die nog wel beantwoord moet worden is of de baten opwegen tegen het risico. Heb je spelers in het team die erg vast zijn in de trap, kan hoog schieten in jouw voordeel uitpakken.

Tips voor de strafschoppenserie:

Tot op heden richten we ons op de losse strafschoppen, maar een strafschoppenserie is vaak nog even wat specialer. Er staat vaak druk op een strafschop, maar in een strafschoppenserie staat er vaak nog wat extra druk op.  


Tip 1: win de toss
Misschien wel de belangrijkste tip is om de toss te winnen. Als je toss wint, kies dan om te beginnen. De statistieken wijzen uit dat je dan meer kans om de penaltyserie te winnen.


Tip 2: Oefen op de training
Gyuri Vergouw, schrijver van een boek over strafschoppen, geeft als tip dat het belangrijk is om een mentaal plaatje van de strafschop te hebben. Dit kun je realiseren door er regelmatig op te trainen, waardoor een speler dezelfde strafschop kan herhalen op ieder moment. Ook als er stress in het spel is en er druk op staat.
Het alleen oefenen als er mogelijk strafschoppenseries op komst zijn, is overigens niet voldoende. Je zult hier het hele jaar aandacht aan moeten besteden.


Tip 3: Simuleer de druk
Ook al is de druk wanneer het echt moet gebeuren nooit hetzelfde dan de druk op de training, er zijn verschillende methodes om de druk te simuleren die je ook tijdens een strafschoppenserie ervaart. De onderstaande methodes zijn niet onderzocht, maar dienen als inspiratie.

De eerste tip is om ook regelmatig tijdens de training een strafschoppenserie te doen. Laat spelers een lange afstand lopen en geef ze de gelegenheid een strafschop te nemen. Een fluitsignaal van de trainer kan de speler helpen om tot een vast patroon te komen.

De tweede tip is van Foppe de Haan. Zo liet hij spelers na de training één strafschop nemen. Immers, in de wedstrijd krijg je ook maar één kans om een strafschop te nemen. Miste ze die, dan volgde er een kleine straf.

Kees van Wonderen zette tijdens Euro 2018 voor Onder17 ook de druk op de strafschoppen tijdens de training: “Als je mist, moet je sprinten.”

In Engeland zijn er verhalen bekend van spelers die zelfs om de sleutels van de auto speelden bij het nemen van de strafschop. Niet dat we dit aanraden om te doen op de amateurvelden, maar je kunt begrijpen dat daardoor de strafschop wel onder druk genomen wordt.


Tip 4: Differentieel leren
Uit de principes van het differentieel leren weten we dat afwisseling belangrijk is. Het inslijpen, het op dezelfde manier te herhalen, blijkt niet de optimale manier. Natuurlijk is het belangrijk om de strafschoppen regelmatig ‘gewoon’ te nemen, maar probeer hierin te variëren. Bijvoorbeeld te werken zonder keeper (waarbij je in een bepaald vak moet schieten), met een rollende bal te schieten of vanaf 13 meter te schieten. Zelfs een darttoernooi kan zinvol zijn om te leren omgaan met de druk.


Tip 5: Juich!
Het klinkt misschien out of the box, maar het is wel degelijk onderzocht. Teams waarvan de spelers juichen na het scoren (of keepers die een strafschop redden), hebben meer kans om de strafschoppenserie te winnen.  Bron: Twelfe yard van B. Lyttleton


Tip 6: Zorg voor duidelijkheid
Maak voor de wedstrijd al bekend wie de strafschoppen neemt en in welke volgorde dit gebeurd. Dit zorgt voor een gevoel van controle bij spelers en zorgt dus uiteindelijk voor minder stress.

Tips voor communicatie naar het team
Er komt een moment dat je de beschikbare informatie gaat delen met de spelers. Kees van Wonderen gaf aan dat hij het team door middel van sheets op de hoogte heeft gebracht van de tips die bekend zijn over het nemen van strafschoppen.

Meer weten?
Er zijn drie bekende boeken geschreven over de strafschop.
1. In 2003 schreef Gyuri Vergouw een boek genaamd: ‘De strafschop: zoektocht naar de ultieme penalty’. Deze is alleen nog tweedehands te vinden.
2. In 2014 verscheen een ander Nederlands boek: ‘Duel in de zestien’, door John van der Kamp. Deze is nog wel te verkrijgen, bijvoorbeeld via bol.com
3. In 2016 verscheen het Engelstalige boek ‘Twelfe yards’ van Ben Lyttleton.  Deze is via Amazon verkrijgbaar