Voor het eerst sinds 2018 werden de Ajax Vrouwen kampioen van Nederland. Dit gebeurde onder leiding van Suzanne Bakker, die dit jaar debuteerde als hoofdtrainer in de Azerion Vrouwen Eredivisie. Met Suzanne kijken we terug op het succesvolle seizoen, waarin het teamproces een belangrijke rol speelde.

Tekst: Paul van Veen | Beeld: Orange Pictures

“Structuur, duidelijkheid en kaders vind ik erg belangrijk. Ik denk, als dingen voor iedereen duidelijk zijn, dat iedereen, op het veld maar zeker ook erbuiten, zich kan focussen op hetgeen ze moeten doen.”

“Als je mij dan ook vraagt wat dit jaar belangrijk is geweest voor het behalen van het kampioenschap, dan denk ik in eerste instantie aan de manier waarop wij met zijn allen ervoor hebben gezorgd dat er echt een teamgevoel was. Juist om dat te creëren zijn in mijn visie die duidelijkheid, structuur en kaders essentieel.”

“In maart 2022 werd bekend dat ik de trainster zou worden van de Ajax Vrouwen, voor mij begon het seizoen op dat moment natuurlijk al. Eind juni ben ik begonnen met een meeting met de gehele staf. In deze meeting heb ik mijn plan voor de werkwijze met de staf gedeeld en heb ik ze gevraagd om daar in de zomerstop over na te denken. Het is namelijk belangrijk dat de overige stafleden zich prettig voelen in de rol die ik voor ogen heb, dat ze geloven in het plan en het is belangrijk of ze het plan nog verder kunnen aanvullen of verbeteren. Dit heb ik gecombineerd met een activiteit (escaperoom), om op die manier elkaar een beetje beter te leren kennen. Na de zomerstop hebben we dit gesprek weer opgepakt, zodat het plan, de taken en verantwoordelijkheden van een ieder helemaal duidelijk zijn. We zijn vervolgens in termen gaan opschrijven wie wij als staf willen zijn en welk gedrag daarbij past.”

“Toen dat voor ons als staf duidelijk was, heb ik op de eerste dag dat de spelers bij elkaar kwamen een vergelijkbare, maar verkorte presentatie ook aan de spelers gegeven. In die presentatie heb ik ook de kernwaarden gedeeld die wij als staf heel belangrijk vinden. Daarbij moet je denken aan termen als ‘initiatief tonen’, ‘verantwoordelijkheid nemen (zowel binnen als buiten het veld)’ en ‘ontwikkeling (als team en als individu)'. Dat verwachten we zowel van de staf als van de spelers.”

“Daarnaast hebben we vanaf de eerste trainingsdag een cultuur neergezet waarin er ruimte is voor andere meningen. Als speelsters het ergens niet mee eens zijn of als ze ergens een mening over willen geven, dan is het bij ons altijd mogelijk om dit met de staf te bespreken. Die drempel moet laag zijn voor speelsters. Op die manier kunnen we eventuele keuzes uitleggen of als ze met goede argumenten komen, misschien zelfs dingen aanpassen. Deze cultuur is essentieel om je uiteindelijk te focussen op de dingen die belangrijk zijn, daardoor krijgen speelsters tevens steeds meer het gevoel dat het ook iets van hen is.”

“Hiervoor is het belangrijk dat je als staf een veilige omgeving cre-ëert, waarin speelsters zich comfortabel voelen om zich uit te spreken. Als ze dat gevoel niet hebben, gaan speelsters dat natuurlijk nooit doen.”

“In onze cultuur vind ik het ook belangrijk dat speelsters leren om de waaromvraag te stellen en niet meteen met een oordeel komen. Dit geldt zowel naar ons als naar de medespeelsters. Maar als je dat van de speelsters vraagt, dan vind ik het belangrijk dat ook ik dat doe. Als een speelster iets in het veld doet wat we niet hebben afgesproken, dan vind ik dat ik eerst aan de speelster moet vragen waarom ze die keuze maakt, in plaats van al een oordeel te hebben. Op basis van dat antwoord kan je verder. Wellicht ben ik zelf als trainer toch niet helemaal duidelijk geweest en moet ik het aan de speelster of de groep opnieuw uitleggen. Uiteindelijk zullen we het met zijn allen, speelsters en staf, moeten doen.”

“Het lastige aan onze voorbereiding was dat we op de eerste trainingsdag nog niet compleet waren, de internationals ontbraken namelijk nog vanwege het EK. Zij kwamen pas een week voordat we voor de Champions League naar Denemarken vertrokken bij de groep. Op de eerste dag dat de groep compleet was, hebben we direct die dag teambuildingsspellen gedaan en hebben we nogmaals in een meeting met elkaar gesproken.”

“In die meeting hebben we onze doelstellingen bepaald, de kernwaarden die wij belangrijk vinden en wat betekent dit dan voor ons gedrag. Dit was een interactieve meeting, waarin speelsters in groepjes met elkaar in gesprek gingen. Ook op deze manier probeer je het plan echt van de speelsters zelf te laten worden.”

“Op zich is de manier waarop we dit doen natuurlijk niet heel vernieuwend, maar ik denk dat vooral de kracht zit in het voortdurend bewaken van hetgeen je met zijn allen hebt afgesproken. Zoals ik al zei, ben ik zelf enorm van de structuur, dus dit hou ik heel erg goed in de gaten.”

“Meerdere keren per jaar vindt er een evaluatie plaats. In zo’n meeting kijken we wat we hebben afgesproken en evalueren we (in werkvormen) of we dat ook daadwerkelijk doen. Ik vind het hierbij belangrijk dat we kijken naar de dingen die we nog wat scherper moeten krijgen, maar zeker ook naar de dingen die we ontzettend goed doen. Dit hebben we bijvoorbeeld in de winterstop gedaan op ons trainingskamp in Valencia, maar ook in het voorjaar richting de laatste fase van het seizoen.”

“Trainingskampen zijn in mijn ogen perfecte momenten om dit soort meetings te organiseren. Ik denk dan ook dat in Denemarken, aan het begin van het seizoen, een belangrijk fundament is gelegd voor wat er binnen, maar ook buiten het veld gebeurt. Je zit dan een aantal dagen bij elkaar en zo leer je elkaar beter kennen. Het helpt natuurlijk wel enorm als je tijdens zo’n trip ook successen boekt.”

“Een ander belangrijk moment van het seizoen is de meeting die we met de groep hadden na ons verloren duel tegen FC Twente in de beker en voor het gelijkspel tegen Feyenoord in de Johan Cruijff Arena (waar het kampioenschap verloren leek) en een dag later de nederlaag van FC Twente tegen Fortuna Sittard (waardoor we alles weer in eigen hand hadden). In die sessie gooiden speelsters alles op tafel. Zeg maar wat je dwarszit en zeg maar gewoon waar het op staat. Het is belangrijk om je te realiseren, als je iets dwars zit, dat dat helemaal niet iets slechts is. Het is vooral belangrijk om dat gewoon uit te spreken. In dit gesprek hoefden wij, als staf, eigenlijk alleen maar te begeleiden en speelsters te helpen om echt concreet te zijn door bijvoorbeeld ook namen te noemen. Daar kwam op sommige momenten best wel wat emotie bij kijken, maar dat gesprek was enorm waardevol en ik vond het mooi om te zien dat de groep al zover was dat ze dit konden. In zo’n sessie zie je speelsters naar elkaar toe groeien en zie je dat ze elkaar nog meer respecteren voor wie een ieder als persoon is.”

“In een groepsgesprek richting de laatste fase van het seizoen hebben we besproken waar we nog tegenaan kunnen lopen en wat ons kan belemmeren in onze prestaties. Op die manier kunnen we vooraf spreken over de dingen die we dan kunnen doen om die belemmering weg te nemen. Dat er bijvoorbeeld spanning zal zijn in de wedstrijd tegen FC Twente is logisch. Als speelsters dat ervaren, dan is het goed om dat uit te spreken. Spanning is namelijk niet slecht, dat is er nu eenmaal en je hoeft niet alles zelf op te lossen. Speelsters kunnen dan ook aangeven hoe ze benaderd willen worden in zo’n situatie. Dat is niet voor iedere speelster hetzelfde.”

“Het is goed om naar de speelsters te luisteren en zo kom je er goed achter wat er bij de speelsters leeft. Speelsters kwamen bijvoorbeeld ook met dingen waar je totaal geen invloed op hebt. Ook dat is waardevol, want door zich uit te spreken, konden we duidelijk maken dat we ons vooral moeten richten op dingen waar we wel invloed op hebben.”

“De momenten waarop we deze gesprekken doen, staat aan het begin van het seizoen nog niet vast. Ik volg dan ook geen teamproces-model, maar als staf bekijken we de situatie iedere dag weer. Vervolgens doen wij datgene waarvan wij denken dat het goed is voor de groep en het proces. Momenten waarop je moet praten, komen in ieder team voor, maar je weet nooit precies wanneer. Het gaat steeds om voelen en kijken. Hiervoor is het belangrijk om het team en de individuele speelsters goed te kennen.”

“Vooraf was duidelijk dat we de een na laatste wedstrijd van het seizoen, de wedstrijd tegen FC Twente, moesten winnen om kampioen te kunnen worden. Ook op het veld hebben we geprobeerd om speelsters optimaal voor te bereiden. Dit hebben we gedaan door diverse mogelijke scenario’s te trainen, zodat speelsters van tevoren weten hoe ze met iedere situatie om moeten gaan.”

“Na de winst op FC Twente moesten we nog één keer, de laatste wedstrijd van het seizoen, winnen om kampioen te worden. Als eerste hebben we wederom benadrukt dat we ons bezig moesten houden met de dingen waar we invloed op uit kunnen oefenen. Ik heb alleen wel tegen de spelersgroep gezegd: ik ga een keer over het resultaat spreken en zeggen: als we die wedstrijd winnen, dan zijn we kampioen. Maar vertrouw erop dat de club alles regelt als we kampioen worden. Dus je hoeft niet na te denken over bijvoorbeeld kleding of vervoer. Focus op de dingen die wij in de hand hebben.”

“Tegen PEC Zwolle werden we uiteindelijk inderdaad kampioen en ik denk dat het als team presteren een zeer belangrijke rol gespeeld heeft in het behalen van de landstitel. Hierbij staat centraal dat het voor iedereen duidelijk is wie welke rol heeft. Ik denk wel dat je in die duidelijkheid als trainer een belangrijke rol kan spelen.”

POP-gesprekken
“Dit proces begeleiden we dus op teamniveau, maar ook op individueel niveau. Wij geloven dat je door het ontwikkelen van het individu ook het team ontwikkelt. Daarom doen we ook op vier momenten in het jaar de POP-gesprekken. Wanneer deze gesprekken plaatsvinden, “De laatste twee trainingen in een week zijn weliswaar gericht op het strijdplan van de komende wedstrijd, maar de andere twee trainingen zijn mede gericht op het individu, waarin er voldoende ruimte is voor spelers om aan hun ontwikkelpunten te werken. Belangrijk is dat speelsters dit niet af en toe doen, maar daar echt structureel aan werken om voldoende herhalingen te krijgen.”

“In het tweede gesprek hebben we vooral naar de voortgang omtrent de ontwikkelpunten gekeken en hebben we spelers gevraagd om daar vooraf zelf clipjes bij te zoeken. In het derde gesprek, rond maart, zijn we heel erg gaan kijken naar de positieve invloed van een speelster. We hebben ingezoomd op welke bijdrage een speelster levert of kan leveren aan een team. Dat kan zowel op als buiten het veld zijn. Zeker dat positieve is erg belangrijk naar het einde van het seizoen en op een gegeven moment merk je dat er een positieve vibe/flow in het team komt.”

“Nu, aan het einde van het seizoen, doen we de laatste gesprekken. Hierbij kijken we of de speelster haar doelen, die we aan het begin van het seizoen hebben opgesteld, heeft gehaald en vragen we hoe een speelster daarop terugkijkt. Dan is het leuk om te zien dat dit door heel veel speelsters gehaald is.”

“Ieder gesprek doe ik samen met assistent, Sander Luiten en bij de keepsters assisteert keeperstrainer Robbie Tetteroo mij. Je hoort tegenwoordig steeds vaker dat de groep opgedeeld wordt over verschillende stafleden, maar wij kiezen er bewust voor om het zelf te doen, omdat in mijn ogen iedere speelster graag met de hoofdtrainer wil praten. Dat kost natuurlijk best veel tijd, maar het levert zo veel waardevolle informatie op dat ik dat niet zo snel anders zal doen.”

Staf
“Naast het teamproces en het individuele proces, heb je natuurlijk ook nog een proces als staf. Natuurlijk heb je dagelijks contact, maar toch hebben we ook als staf een aantal keer per jaar stafoverleg. Het voornaamste doel hierin is om alle neuzen dezelfde kant op te houden.”